SKRADIN, Sagradin
Skradin, pogled s mora
Skradin, pogled s kopna
Istorijski nazivi
Scardona
Etimologija
Od predslovenskog i predrimskog toponima Scardona sa likvidnom metatezom ar > ra i uobičajenim (takođe vrlo ranim) razvojem sufiksa -ōna preko vulgarnolat. * -ūna i slov. * -ynъ u -in, up. Solin, Promin(a). Isti (ilirski?) koren skard- (‘strm’?) u antičkom imenu planine Šare Scardus. V. Skok III 268. Oblik Sagradin, ako spada ovamo, izvrnut je radi stiha prema sagraditi. (A.L.)
Atribucija
Skradin
- grad bijeli: Od Skradina grada bijeloga (KH II,Narodne pjesme muslimana u Bosni i Hercegovini, sabrao Kosta Hörmann 1888-1889, knjiga II, drugo izdanje, Sarajevo 1933. (KH II) 57:284)
- bijeli: Da siđemo bijelu Skradinu (KH II,Narodne pjesme muslimana u Bosni i Hercegovini, sabrao Kosta Hörmann 1888-1889, knjiga II, drugo izdanje, Sarajevo 1933. (KH II) 57:338); MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 16 - bili: Ja sam, adže, od Skradina bila (MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 16:215); MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 16; EHMuslimanske narodne junačke pjesme, sakupio Esad Hadžiomerspahić, u Banjoj Luci, 1909. (EH) 4 - tvrdi: Nek je vodi tvrdome Skradinu (KH II,Narodne pjesme muslimana u Bosni i Hercegovini, sabrao Kosta Hörmann 1888-1889, knjiga II, drugo izdanje, Sarajevo 1933. (KH II) 57:690)
- turski: Na ćenaru, na turskom Skradinu (MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 16:529) - bez atribucije: Nije lasno sići do Skradina (KH II,Narodne pjesme muslimana u Bosni i Hercegovini, sabrao Kosta Hörmann 1888-1889, knjiga II, drugo izdanje, Sarajevo 1933. (KH II) 57:311); MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 16; EHMuslimanske narodne junačke pjesme, sakupio Esad Hadžiomerspahić, u Banjoj Luci, 1909. (EH) 4, 7
- bez atribucije: Turadiju oko Sagradina (Vuk III,Сабрана дела Вука Караџића, Српске народне пјесме, издање о стогодишњици смрти Вука Стефановића Караџића 1864-1964 и двестогодишњици његова рођења 1787-1987, Просвета, Београд
Пјесме јуначке средњијех времена, књига трећа 1846, Београд, 1988. (Vuk III) 8:3)
Geografski položaj
43° 49’ N, 15° 55’ E
Mesto u Hrvatskoj.
Istorijat
Mala varoš i stari grad na desnoj obali Krke u Dalmaciji (Šibenska županija), 19 km severno od Šibenika.
Pominje se u antičko doba kao municipijum Scardona. U njoj je oko 530. bila biskupija. Turci su osvojili Skradin 1522. i držali ga (s prekidima) do 1684. Bio je opustošen i raseljen tokom mletačko-turskih ratova, ali se u XVIII v. oporavlja i postaje središte opštine (1705).
Kod Vuka u Rječniku: „u Dalmaciji blizu utoka rijeke Krke u more, mala varošica i više nje na brijegu zidine od staroga gradića, Scardona”.
Oblik Sagradin nije potvrđen nigde više osim u ovoj pesmi. Moguće da se zapravo ne radi o Skradinu, nego o nekom drugom mestu čije je ime iskrivljeno do neprepoznavanja. Siže ne može pomoći jer se Sagradin (mesto iz kojeg car prikuplja vojsku za pohod na Beč) pominje između Šaja (Damask, Sirija) i Carigrada.
Epski kontekst
Skradin se pominje samo u muslimanskim pesmama. U KH II, 57 skradinski ban stavlja svoju ćerku Anicu „na košiju” – tj. organizuje konjsku trku čiji pobednik dobija njegovu ćerku za ženu (vide ). Druge pesme ga pevaju kao muslimansko mesto (dakle pre 1684) poznato po epskim junacima Ibri Borčuloviću (MH III, 16; EH 4) i paši Skradinliji (EH 7).
Literatura
 | 1880 | Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, I-XIV, Zagreb, с1880-1952. |
| 1957 | Vego, Marko: Naselja bosanske srednjevjekovne države, Svjetlost, Sarajevo cobiss |
| 1969 | Српски рјечник истумачен њемачкијем и латинскијем ријечима, сакупио га и на свијет издао Вук Стеф. Караџић, „Нолит", Београд 1969. cobiss |
| 1979 | Evlija Čelebi: Putopis. Odlomci о jugoslovenskim zemljama, Sarajevo 1979. [161, nap. 72] cobiss |
| 1997 | Hrvatski leksikon, I-II, Naklada Leksikon d.o.o., Zagreb 1997. [tom II] |
| 2002 | Енциклопедија православља, 1-3, „Савремена администрација", Београд 2002 [tom 3] cobiss |