ISLAM (Grčki i Latinski), Islami
Etimologija
Turcizam islam kao oznaka mesta na nekadašnjoj mletačko turskoj granici (Skok I 730b). (A.L.)
Atribucija
Islam
- ravni: Eno ti je na Islamu ravnom (MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 20:522) - sa kamen-Kotara: Sa Islama sa kamen-Kotara (MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 16:118) - sa Doljnjeg Kotara: Sa Islama sa Doljnjeg Kotara (EHMuslimanske narodne junačke pjesme, sakupio Esad Hadžiomerspahić, u Banjoj Luci, 1909. (EH) 1:754); EHMuslimanske narodne junačke pjesme, sakupio Esad Hadžiomerspahić, u Banjoj Luci, 1909. (EH) 8
- bez atribucije: Evo naske na Islamu, babo (MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 16:133); MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 18
- na doljne Kotare: Na Islame, na doljne Kotare (EHMuslimanske narodne junačke pjesme, sakupio Esad Hadžiomerspahić, u Banjoj Luci, 1909. (EH) 10:48)
Geografski položaj
Dva sela u Zadarsko-kninskoj županiji (Hrvatska).Istorijat
1. U Islamu Grčkom (opština Smilčić, zapadno od Novigrada – 44° 10’ N, 15° 27’ E) živi uglavnom pravoslavno stanovništvo koje ima pravoslavnu crkvu sv. Đorđa podignutu 1675. Kako je bila zadužbina Stojana Jankovića, crkva se još zove i „Jankovićeva crkva”. Služila je kao grobni hram porodicama Janković i Desnica. Obnovljena je 1712.
2. U Islamu Latinskom (opština Posedarje – 44° 11’ N, 15° 26’ E) žive uglavnom katolici koji imaju crkvu sv. Nikole. U vreme turske vlasti tu je bila tvrđava Sedd-i Islam (bedem islama), samostalna kapetanija u okviru Krčkog sandžaka. Tokom XVI i početkom XVII v. pripadao je porodici Beširagić. Tokom XVII v. nalazi se pod mletačkom upravom i ima status serdarije.
Epski kontekst
Bez naznake o kome je Islamu reč, mesto se pominje samo u muslimanskim pesmama, i to onima koje imaju neke dodirne tačke sa Stojanom Jankovićem. Samo u EH 1 sa Islama se pominje Gavran kapetan, inače povezan sa drugim i drukčijim sižeima (vide ). U EH 8, pak, kao grad Stojana Jankovića u početku se pominje Primorje:
U Primorju gradu bijelome,
U avliji Janković Stojana,
Jer Janković krsno ime služi (1–4)
a kasnije Islam (stih 156 i dalje do kraja). Štaviše, u EH 10 – gde se Primorje takođe javlja kao grad – Stojan Janković se više uopšte ne pominje, a u Islamu sedi hrišćanski junak Pavle Mirković.
U komentaru uz muslimanske pesme (MH III–IV) kaže se da je Islam bilo ime mesta (ili brda) u kome je bila kula Stojana Jankovića.
U Islamu Grčkom je Stojan Janković imao veliko imanje i kulu, što je sve dobio 1670. na dar od Mletaka, posle okončanja Kandijskog rata (vide [[IRAKLION]]) u kojem se veoma istakao. Kada je izbio Morejski rat (1684), Stojan Janković se i u njemu isticao na strani Mletaka: prodirao je sa svojim četama sve do Like i nanosio velike gubitke Turcima; uz njegovu predanu pomoć 1686. otet je Sinj od Turaka. Poginuo je 1687. u napadu na Duvno.
Literatura
 | 1954 | Банашевић, Никола: Објашњења и коментари у: Вук Стеф. Караџић, Српске народне пјесме, књига трећа у којој су пјесме јуначке средњијех времена, ''Просвета'', Београд, 575-696. [608] |
| 1973 | Imenik mesta и Jugoslaviji, „Službeni list", Beograd 1973. [179] cobiss |
| 1979 | Evlija Čelebi: Putopis. Odlomci о jugoslovenskim zemljama, Sarajevo 1979. [162 (nap. 74); 272 (nap. 36)] cobiss |
| 1997 | Hrvatski leksikon, I-II, Naklada Leksikon d.o.o., Zagreb 1997. [I] |