ALEP, Halep
Alep, 1703.
Istorijski nazivi
Aleppo, Halab
Etimologija
[Legenda vezuje ovaj grad za starozavetnog patrijarha Avrama: na putu ka jugu i zemlji Kanaan, Avram je zastao u Alepu. Na bregu današnje citadele pomuzao je kravu i tako čitavom mestu dao ime (Halab, po arapskom za mleko: halib). Ime ipak potiče od armoritske reči za bakar (halab) po kome je celo područje bilo čuveno (Bahnassi 1980, 177). Zovu ga još i al-Shahba (‘sivi grad’), verovatno - kako misli isti autor - zbog sivkaste boje kamena od kojeg je sagrađen.]
Atribucija
- bez atribucije: Jedan Šamu, a drugi Halepu (KH I,Narodne pjesme muslimana u Bosni i Hercegovini, sabrao Kosta Hörmann 1888-1889, knjiga I, drugo izdanje, Sarajevo 1933. (KH I) 2:1005)
Geografski položaj
36° 14’ N, 37° 10’ E
Grad i luka u Siriji, blizu granice sa Turskom.
Istorijat
Sam grad osnovan je oko 2000. pre n.e. Otada je bio pod vlašću Egipta, Asirije, Persije, Rima i – najzad – Vizantije. Po brdima u okolini Alepa razbacani su ostaci oko 750 naselja iz vizantijskog doba (čuveni mrtvi gradovi severne Sirije). Na mestu današnje Medrese Halavije nekada je stajao hram koji je ugrađen u veliku vizantijsku baziliku čiji je ktitor, prema predanju, bila sv. Helena, majka Konstantina Velikog.
Čuvena alepska citadela – simbol grada - smatra se najspektakularnijom tvrđavom Srednjeg Istoka. Osvojena je samo jednom - 1260. pod navalom Mongola - dok je inače njen garnizon od preko 10.000 ljudi odolevao svakom napadu, čak i Tamerlanovom 1401. Sadašnja citadela je podignuta 1209. na temeljima tvrđava iz vizantijskog, rimskog i, verovatno, još ranijeg vremena. Pokrovitelj njene gradnje bio je Saladinov sin Al Malikal Zahir Gazi čije je telo sahranjeno na pragu njene kapije. U to vreme (doba vladavine Ejubida) Alep je bio poznat kao jedan od najlepših i najživljih gradova Srednjeg Istoka.
Posle Ejubida, na vlast su došli Mameluci pod kojima je Alep napredovao kao strateški važan pogranični grad. O tome, između ostalog, svedoči i Bimaristan Argun, mamelučka bolnica koja još i danas stoji nedirnuta u blizini bazara. Sudeći prema sačuvanim računima, plata za muzičare bila je uračunata u cenu lečenja.
U osmansko vreme (posle Mameluka), Alep je postao treći grad imperije, ustupajući (po broju stanovnika) jedino pred Istambulom i Kairom. Prvu osmansku džamiju u Alepu podigao je Sinan, čuveni arhitekta sultana Sulejmana Veličanstvenog.
Epski kontekst
U pesmi se pominje uz Damask, kao mesto iz kojeg Sirija daje obaveznu vojsku u slučaju rata. Iako se ne može tačno reći na koji se istorijski događaj misli (kao ni to da li je opisana radnja uopšte vezana za istoriju), vremenski okvir se mora uklopiti u doba turske dominacije nad Sirijom (1516–1918). Bliže određenje je moguće preko imena Rakoci (epski ‘Rakocija’) koje su nosila dva istorijska lika, jedan u XVII a drugi u XVIII v. (vide , ).
Literatura
 | 1970 | Vojna enciklopedija, 1-10, Redakcija vojne enciklopedije, Beograd 1970-1975.Beograd 1980. cobiss |
| 1999 | Eldem, Edhem & Goffman, Daniel & Masters, Bruce: The Ottoman City between East and West. Alepo, Izmir, and Istanbul, Cambridge University Press. |
| 2001 | Gonella, Julia: The Citadel of Aleppo, Electronic Journal of Oriental Studies IV (2001) 22, 1-24. |