TUZLA

sl1

Tuyla, Filipoi'ev trg iyme]u dva rata

sl1

Tuyla daas

Istorijski nazivi

Salinae, Salines, Soli, Tur

Etimologija

Od tur. tuzlu ‘slan’, pridev od tuz ‘so’, po tamošnjim rudnicima soli, odatle i raniji nazivi stsrp. Solь, mađ. Sow, lat. Salinae (posvedočen oko 950. kod Porfirogenita kao Salēnés). (A.L.)

Atribucija

Geografski položaj

44º 33’ N, 18º 41’E   
Grad u BiH. Nalazi se u s/z Bosni, na obe strane reke Jale, pritoke Spreče, u j/z podnožju planine Majevice.

Istorijat

U rimsko doba na mestu današnje Tuzle bilo je mesto Salinae (Solane) zabeleženo u obliku „ad Salinas”. U X v. Konstantin Porfirogenit ga pominje kao jedno od šest naseljenih mesta pod imenom Salēnés - „u srpskoj zemlji” i u istoimenoj župi. Od XIII v. je u sastavu bosanske države, pod imenom Soli u župi Sol (prvi pomen 1225). Spominje se i 1244. u povelji koju Bela IV izdaje Bosanskoj crkvi. U gradu je postojao franjevački samostan iz srednjeg veka koji se još uvek pominje i 1514.
Turci su osvojili Soli 1463. i dali im današnje ime. Posle Karlovačkog mira 1699, u Donjoj Tuzli izgrađuju palanku sa čardakom iznad ulaza. Između 1717. i 1730. osnovana je Tuzlanska kapetanija, a 1760. porušena je palanka i na njenom mestu do 1768. sazidana tvrđava od kamena. Oko većeg dela naselja izgrađen je bedem sa 4 kapije: Starom, Džindijskom, Jalskom i Poljskom.
Tuzla je pripadala Zvorničkom sandžaku. Sredinom XVIII v. u tuzlanskom kraju je često dolazilo do pobuna raje zbog velikih nameta. U Tuzli je 1831. održan sastanak bosanskih kapetana koji su se suprotstavili reformama sultana Mahmuda II i tražili autonomiju Bosanskog pašaluka. Borbe su vođene 1832. i 1850. Austro-Ugarska je 1878. uzela Tuzlu bez borbe i držala je sve do 1918.

Epski kontekst

U hrišćanskim pesmama pominju se Tuzla kapetan (Vuk III, 35; Vuk IV, 34; Vuk VII, 56 ; SM 62) i njegov sin Mahmut-beg (Vuk III, 35), a u muslimanskim sam grad se javlja u kontekstu neuspelog hrišćanskog pohoda na Zvornik (KH I, 16; KH II, 73).

Literatura

book1957Vego, Marko: Naselja bosanske srednjevjekovne države, Svjetlost, Sarajevo  cobiss
book1969Српски рјечник истумачен њемачкијем и латинскијем ријечима, сакупио га и на свијет издао Вук Стеф. Караџић, „Нолит", Београд 1969.  cobiss
book1970Vojna enciklopedija, 1-10, Redakcija vojne enciklopedije, Beograd 1970-1975.Beograd 1980.  cobiss
book1975Handžić, Adem: Tuzla i njena okolina u XVI vijeku, Sarajevo.  cobiss