TRST, Trijest, Triješće, Trišt

sl1

Trst, Ponte rosso

sl1

Trst, centar

Istorijski nazivi

Tergestum, Trieste

Etimologija

Od antičkog Tergeste, po nekima u vezi sa slov. trg, romanskim posredstvom (Skok III 510). (A.L.)

Atribucija

Trijest

Triješće Trišt
  • bili: Jer je kula navrh Trišta bila (MH VIII, 24:48)

Geografski položaj

45º 39’ N, 13º 47’ E   
Grad i luka u Italiji, u istočnom delu Tršćanskog zaliva. Sedište istoimene provincije i centar autonomne oblasti Furlanija – Julijska Venecija (Friuli-Venezia Giulia).

Istorijat

Nastao je iz prvobitno keltsko-ilirskog naselja Tergeste koje je u II v. pre n.e. došlo pod vlast Rimljana. Karni i Japodi su ga često napadali i 52. pre n.e. opustošili. U građanskom ratu između Cezara i Pompeja bio je na strani Cezara. Posle pobede Rimljana nad Japodima 35. pre n.e., utvrđen je kao istaknuta rimska kolonija protiv ilirskih plemena, i kao takav se i pominje već 33. U II i III v. posvedočen je kao rimski vojni logor.
Posle propasti Zapadnog rimskog carstva, Tergeste i cela istočnoalpska oblast dolaze pod vlast germanskog zapovednika Odoakara, a od 489. ulaze u sastav ostrogotske države. Posle vizantijsko-gotskog rata (535–555) prelazi u ruke Vizantije. U tim ratovima Tergeste je mnogo stradao, posebno prilikom provale Langobarda 568. kada je skoro potpuno uništen. U VII v. zaleđe naseljavaju Sloveni, a glavna luka i trgovačka metropola na Jadranu postaje Venecija.
U VIII v., kada istarski gradovi padaju pod franačku vlast, prestaje samostalna, municipijalna uprava, a uz pomoć crkve zavodi se nova, feudalna. Sredinom X v. franački car dodelio je tršćanskom biskupu grofovsku vlast nad gradom i okolinom, pa je Trst na taj način izdvojen iz sastava Istarske Krajine, a gradska samouprava je potpuno ukinuta. Oko 200 godina kasnije formira se nova, srednjovekovna gradska opština koja ima samoupravu i 1253. dobija široku autonomiju. Pod pritiskom konkurencije koju u severnom Jadranu ima od Venecije, Trst 1382. priznaje vlast Habzburgovaca. Svejedno, do kraja XV v. nije uspeo da ozbiljnije ugrozi Veneciju.
Tek 1719. Trst dobija status slobodne luke, a krajem veka postaje vodeća luka na severnom Jadranu. Sa propašću Mletačke republike pada i ugled Venecije, a raste uloga Trsta. Za vreme Napoleonovih ratova Trst je bio u sastavu Ilirskih provincija i prolazio je kroz tešku krizu, ali se u drugoj polovini XIX v. razvio u prvorazrednu južnoevropsku luku i trgovački centar.
U Trstu je dugo postojala jaka srpska kolonija. Vuk u Boki Kotorskoj piše: „Trst je najzapadnija primorska opština naroda našega (po broju duša može biti i najmanja, ali po bogatstvu prva u svemu narodu)”. Ovo stanje je zabeleženo krajem XIX v., a danas Trst ima još samo srpsku pravoslavnu crkvu podignutu na temeljima starije građevine iz XVIII v., kao i srpsko groblje sa kapelom iz 1785.

Epski kontekst

Pominje se u kontekstu ženidbe knjaza Danila kao mesto iz kojeg potiče buduća knjaginja Darinka, kći Jovana Kvekića (Vuk IX, 13). Osim toga, javlja se i u kontekstu bitke na Grahovcu 1858. (SANU IV, 38), i u kontekstu francusko-austrijskog sukoba oko prevlasti u Dalmaciji i Boki Kotorskoj, koji je neočekivano rešen pojavom ruskih pomorskih snaga u Boki pod zapovedništvom admirala Sinjavina 1806. (Vuk VIII, 43). Filip Vukasović, koji se tu pominje, jeste istorijska ličnost, austrijski general koji je početkom XIX v. držao Mali Modruš potok, oblast blizu Karlovca u Hrvatskoj (o njemu vide ad ).

Literatura

book1969Српски рјечник истумачен њемачкијем и латинскијем ријечима, сакупио га и на свијет издао Вук Стеф. Караџић, „Нолит", Београд 1969.  [s.vv. Тријест, Трст]  cobiss
book1977Караџић, Вук Стеф.: Црна Гора и Бока Которска, «Нолит», Београд.  [134]  cobiss
book2002Енциклопедија православља, 1-3, „Савремена администрација", Београд 2002  [tom 3]  cobiss