KARLOVAC

sl1

Karlovac

sl1

Karlovački zamak, Dubovac

Istorijski nazivi

Carolostadium, Carlstatt, Karlstadt

Etimologija

Po osnivaču Karlu Habzburškom. (A.L.)

Atribucija

Geografski položaj

45° 30’ N, 15° 33’ E   
Grad u Hrvatskoj.

Istorijat

Centar Pokuplja, Banije, Korduna, Like i Gorskog Kotara. U njegovoj blizini još dve tvrđave: Dubovac i Ozalj. Podignut je na četiri reke: na ušću Korane u Kupu i na Kupinim pritokama Dobra i Mrežnica. U srednjem veku nije na tom mestu bilo naselja, verovatno zbog stalne opasnosti od plavljenja. Kada ga je 1579. Karlo Habzburški osnovao kao tvrđavu za odbranu od Turaka, močvarno zemljište oko grada namerno je ostavljeno kako jeste jer je omogućavalo lakšu odbranu od turske konjice i artiljerije. Pošto je prestala opasnost od Turaka, iskorišćen je povoljan geografski položaj grada koji je postao važan trgovački centar za promet slavonskog i vojvođanskog žita prema moru. Za to su korišćeni i razvijani značajni putni pravci: karolinski, kasnije lujzinski (prema Rijeci i Bakru), jozefinski (ka Senju) i rudolfinski. Slobodnim kraljevskim gradom građanske Hrvatske proglašen je 1777. Za vreme francuske okupacije 1809–1813. Karlovac je bio središte civilne Hrvatske (jedne od ilirskih provincija).

Epski kontekst

U pesmi MH II, 70 nije jasno o kom se Karlovcu radi – hrvatskom ili sremskom (vide ): relacija je Budim–Karlovac. Ostale pesme pominju ga u kontekstu pada grada Cetina u austrijske ruke 1790. (Vuk VIII, 38), bitke pod Udbinom, verovatrno u XVII v., svakako pre 1690. kad Udbina više nije bila turska (EH 12; MH IV, 34), druge opsade Beča 1683. (mada se ne pominju Poljaci i vezir nije Ćuprilić nego „neka mlada poturica” – MH IX, 3) i sl. Kao držaoci grada javljaju se ban Henkalić (KH II, 60; MH IV, 36) i ban Karlović (KH II, 54).

Još i: Karlovac kod Orahovice (Hrvatska); Karlovac kod Glamoča (BiH).

Literatura

book1880Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, I-XIV, Zagreb, с1880-1952.
book1969Српски рјечник истумачен њемачкијем и латинскијем ријечима, сакупио га и на свијет издао Вук Стеф. Караџић, „Нолит", Београд 1969.  cobiss
book1971Marković, Jovan Đ.: Gradovi Jugoslavije, Beograd.  cobiss
book1973Imenik mesta и Jugoslaviji, „Službeni list", Beograd 1973.  [196]  cobiss