VARAŽDIN
Varaždin, tvrđava
Varaždin, trg kralja Tomislava
Istorijski nazivi
Garestin
Etimologija
Mađ. várasd ‘gradić’, -in od mađ. lokativnog sufiksa (Skok III 567a). (A.L.)
Atribucija
- bez atribucije: Od Karlovca sve do Varaždina (MH IX,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/6. Junačke pjesme (historijske, krajiške i uskočke pjesme), knjiga deveta, uredio Dr Nikola Andrić, Zagreb, 1940. (MH IX) 3:39)
Geografski položaj
46° 18’ N, 16° 20’ E
Grad u Hrvatskoj. Mesto na desnoj obali reke Drave, 76 km severno od Zagreba.
Istorijat
U centru današnjeg grada sačuvano je staro srednjovekovno utvrđenje. Nekada je Varaždin bio smatran drugim gradom po važnosti u Hrvatskoj.
Prvi put se pominje 1181. kao sedište županije (comes de Varesdin). Od 1209. ima status slobodnog kraljevskog grada koji je dobijen od kralja Andrije II, a 1220. potvrđen poveljom Bele IV. Taj grad su 1242. znatno razorili Mongoli. Krajem XIV v. prelazi u ruke grofova Celjskih, ali ga je obnovio i utvrdio tek baron Ivan Ungnad 1464. pod pretnjom opasnosti od Turaka. Sredinom XVI v. naglo se razvija u politički, vojni i trgovački centar. Krajem istog veka preuzimaju ga grofovi Erdedi, nasledni varaždinski župani. Upravo u to vreme Turci se prvi put probijaju do grada (preko Koprivnice i Kalnika), ali su odbijeni. Od 1595. Varaždin je sedište Slavonske (Varaždinske) Krajine, a početkom XVII v. je bolje utvrđen. U Krajini 1735. izbija buna varaždinskih krajišnika kojoj se pridružuje i stanovništvo, ali je brzo ugušena i smirena obećanjima. Dve godine kasnije (1737) sprovedena je reorganizacija Varaždinske Krajine.
U XVI v. u Varaždin dolaze jezuiti, osnivaju Zakmardijev konvikt i grade svoje crkve i manastire u baroknom stilu. U XVIII v. Varaždin je sedište upravnih institucija banske Hrvatske, ali 1767. strada u velikom požaru, pa se uprava ponovo vraća u Zagreb.
Epski kontekst
Pominje se u MH IX, 3, u kontekstu drugog turskog pohoda na Beč 1683.
Literatura
 | 1969 | Српски рјечник истумачен њемачкијем и латинскијем ријечима, сакупио га и на свијет издао Вук Стеф. Караџић, „Нолит", Београд 1969. cobiss |
| 1970 | Vojna enciklopedija, 1-10, Redakcija vojne enciklopedije, Beograd 1970-1975.Beograd 1980. [s.vv. Grad, Varaždin] cobiss |
| 2002 | Енциклопедија православља, 1-3, „Савремена администрација", Београд 2002 [tom 1] cobiss |