MRKONJIĆ GRAD, Varcar
Mrkonjić Grad, panorama
Varcar Vakuf
Istorijski nazivi
Leusaba, Jenidže Jajce, Varcar Vakuf, Vrcar
Etimologija
Verovatno od ličnog imena *Varcar, nejasnog porekla; možda vlaški nadimak, rum. fără ţară ‘bez zemlje, bezemljaš’; za tip up. prezimena Vorkapić od fără cap ‘bez glave’, Poropatić od fără pat ‘bez postelje’ (Skok I 524b). (A.L.)
Atribucija
- bez atribucije: U Varcaru konak učiniše (MH III,Hrvatske narodne pjesme, skupila i izdala Matica hrvatska. Odio prvi. Junačke pjesme.
I/3. Junačke pjesme (muhamedovske), knjiga treća, uredio Dr Luka Marjanović, Zagreb, 1898. (MH III) 3:172)
Geografski položaj
44° 24’ N, 17° 5’ E
Mesto u BiH.
Istorijat
Nalazi se u zapadnoj Bosni, 25 km s/z od Jajca, poznato i pod starijim imenom Vrcar/Varcar. Ime Mrkonjić Grad dobio je 1924. po kralju Petru I Karađorđeviću koji se u tom kraju, pod tim imenom, borio protiv Turaka u bosansko-hercegovačkom ustanku 1875/6.
Danas u Republici Srpskoj.
U rimsko doba na njegovom mestu bilo je naselje Leusaba. Tokom srednjeg veka grad je pripadao župi Plivi i tada se zvao Varcarevo, a pod turskom upravom (posle 1593) pored njega je niklo novo naselje koje se tako i zvalo – Novo Mesto, odnosno Novo Jajce (Jenidže Jajce). Spajanjem novog sa starim gradom i uvakufljivanjem javnih građevina u Novom Mestu stvoren je Varcar Vakuf. Bio je spaljen u sukobu sa Mlečanima 1659, ali je ubrzo obnovljen.
U blizini su očuvani ostaci gradova Bočac, Sokolac i Prizrenac, nekropole i nalazi stećaka.
Epski kontekst
U pesmi se pominje u kontekstu sižea o sužnjima koje gospodar (ban Bišćanin) pušta na veru da mu potraže dostojnog megdandžiju i tako iskupe sebe i sve ostale sužnje iz tamnice „bez pare dinara”.
Literatura
 | 1973 | Imenik mesta и Jugoslaviji, „Službeni list", Beograd 1973. [269] cobiss |
| 1973 | Mrkonjić-grad, Narodni univerzitet Mrkonjić-grad 1973. |
| 1979 | Evlija Čelebi: Putopis. Odlomci о jugoslovenskim zemljama, Sarajevo 1979. [130, nap. 31] cobiss |
| 1997 | Hrvatski leksikon, I-II, Naklada Leksikon d.o.o., Zagreb 1997. [tom II] |
| 2003 | Palavestra, Vlajko: Хисторијска усмена предања из Босне и Херцеговине: Студија – Зборник – Коментари, приредио Мирослав Нишкановић, Београд. [340] cobiss |